Theo giới quan sát, về mặt lý thuyết Iran có thể ngừng hoàn toàn các hoạt động làm giàu urani trước khi tối hậu thư của HĐBA LHQ đến hạn. Tuy nhiên, điều này dường như không xảy ra vì trước đây Tehran từng từ chối ngừng chương trình mà họ khẳng định là được triển khai vì mục đích hòa bình. Hơn nữa, theo phát hiện của Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Iran đã làm giàu một lượng nhỏ urani ngay trước khi hạn chót dành cho nước này sắp hết.

Việc Iran từ chối tuân thủ yêu cầu của HĐBA cho tới thời điểm này (hạn chót 31/8) sẽ được ghi chép đầy đủ trong báo cáo mật của IAEA - sẽ hoàn tất trong ngày hôm nay và được phân phát cho toàn bộ 35 nước thành viên của tổ chức. Báo cáo sẽ bao gồm chi tiết mới về việc Iran nghiên cứu chế tạo các thiết bị làm giàu urani tiên tiến, các nhà ngoại giao nắm được thông tin từ IAEA cho hay.

Báo cáo của IAEA cũng sẽ được trình lên HĐBA trong hôm nay và có thể khiến các nước thành viên cơ quan này cân nhắc trừng phạt kinh tế và chính trị với Iran. Trung Quốc và Nga có thể phản đối Mỹ đáp trả Iran ngay lập tức - điều này đồng nghĩa với việc kế hoạch trừng phạt tức thời sẽ chưa triển khai ngay.

Nghị quyết trước về Iran đã khiến các thành viên HĐBA phải họp bàn suốt nhiều tuần, cũng giống như cuộc họp về tuyên bố của hội đồng đầu năm nay nhằm yêu cầu Iran ngừng làm giàu urani. Cũng như vậy, báo cáo của IAEA sẽ chưa được HĐBA chính thức xem xét trước khi ban lãnh đạo IAEA nhóm họp và phê chuẩn nó vào giữa tháng 9. Vì vậy, lệnh trừng phạt với Iran ngay sau khi hạn chót chấm dứt là khó xảy ra.

Hiện chưa rõ, chính xác là mấy giờ thời hạn LHQ đặt ra cho Iran phải ngừng làm giàu urani kết thúc. Đại sứ Mỹ tại LHQ John Bolton cho biết, ông tin rằng, hạn chót là lúc 12h01 trưa thứ 6 (giờ Tehran) và 3h31 chiều thứ năm tại New York.

Tuy nhiên, theo nhiều nhà ngoại giao, thời điểm chính xác trên không phù hợp vì hai lý do. Họ tin Iran sẽ có câu trả lời chính thức, và đe dọa trừng phạt đối với quốc gia này sẽ bị hủy bỏ nếu Iran ngừng làm giàu urani ngay sau hạn chót.

Ông Bolton cho hay, Mỹ hiện vẫn chưa quyết định sẽ phản hồi chính thức như thế nào khi hạn chót đã hết. Tuy nhiên, quan chức này nói có thể ông sẽ có bài phát biểu ngắn đồng thời khẳng định Washington sẽ tìm kiếm lệnh trừng phạt với Iran nếu nước này không tuân thủ yêu cầu của LHQ.

Cho tới ngày hôm qua, các thanh tra của IAEA vẫn còn ở Iran để thu thập thông tin cho bản báo cáo mật, sẽ được đưa ra vào hôm nay. Mặc dù, các phát hiện mới nhất của IAEA vẫn chưa được công bố, nhưng một quan chức cấp cao LHQ nói rằng máy ly tâm của Iran vẫn hoạt động và chiều thứ ba (29/8) đã sản xuất ra một lượng nhỏ urani.

Các nguồn tin ngoại giao cho hay, báo cáo của IAEA có thể gồm một số điểm như sau:

• Các thanh tra của IAEA không được phép vào khu ngầm xây dựng dưới nhà máy Natanz, nơi đặt 54.000 máy ly tâm - chuyên quay khí urani thành vật liệu được làm giàu.

Theo viện khoa học và an ninh quốc tế có trụ sở tại Washington, nếu có ý định chế tạo bom, Iran có thể tạo một xưởng nhỏ với 1.500 máy ly tâm và sản xuất đủ nhiên liệu cho một vũ khí hạt nhân trong thời gian 3 năm.

• Cho tới thời điểm này, khả năng hạt nhân của Iran gồm 164 máy ly tâm có kết nối với nhau tại nhà máy Natanz, sản xuất được một lượng nhỏ urani giàu. Tuy nhiên, báo cáo của IAEA sẽ tiết lộ thông tin mới về chương trình máy ly tâm của nước này, gồm thông tin từ Larijani rằng các nhà khoa học Iran đang nghiên cứu trên máy tính về một loại máy ly tâm hiện đại có thể hoạt động nhanh và tạo ra lượng urani giàu với số lượng lớn.

Trong bài phát biểu trên truyền hình Iran tối qua (30/8) Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad kêu gọi các quốc gia thành viên châu Âu trong Hội đồng Bảo An phản đối lệnh trừng phạt đối với nước này và giải quyết mọi việc bằng thương thuyết. Ông Ahmadinejad tuyên bố, lệnh trừng phạt sẽ không thể can ngăn nước này theo đuổi chương trình hạt nhân gây tranh cãi.

Theo Vietnamnet, 31/8/2006