Là một cơ quan quản lý Nhà nước trong lĩnh vực bức xạ, hạt nhân, Cục Kiểm soát và An toàn bức xạ, hạt nhân (ATBXHN) đã tích cực mở rộng hợp tác với các tổ chức quốc tế và quốc gia trên thế giới, trong đó có Tổ chức Khoa học và Công nghệ Hạt nhân Úc (ANSTO) và các đơn vị trực thuộc Bộ Năng lượng Hoa Kỳ (DOE) nhằm chia sẻ, học hỏi kinh nghiệm và tiếp thu công nghệ cao.

Từ đầu năm 2004, ANSTO đã phối hợp với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn về an ninh các cơ sở bức xạ, hạt nhân và bảo vệ thực thể. Nhiều cán bộ Việt Nam tham gia các khóa đào tạo này đã tiếp thu được những kiến thức mới và triển khai áp dụng vào tình hình thực tiễn của Việt Nam. Tháng 11/2005, Đoàn Chuyên gia của ANSTO do ông Allan Murray làm trưởng Đoàn đã chính thức đến thăm và làm việc với Cục ATBXHN trong khuôn khổ “Dự án an ninh các nguồn phóng xạ trong khu vực”. Sau khi trao đổi, làm việc với Đoàn Chuyên gia, Cục ATBXHN đã phối hợp với Đoàn tổ chức hội thảo giới thiệu về “An ninh các nguồn phóng xạ” cho các cán bộ đến từ nhiều Bộ, ngành khác nhau của Việt Nam. Thành công của Hội thảo đã thúc đẩy việc trao đổi thông tin đa chiều, góp phần xây dựng chiến lược và kế hoạch hành động cụ thể nhằm mục đích củng cố, nâng cao chất lượng công tác kiểm soát an toàn và an ninh các cơ sở có nguồn phóng xạ của Việt Nam. 

Cũng trong thời gian này, Cục ATBXHN đã trao đổi và làm việc với DOE về vấn đề đảm bảo an ninh cho các cơ sở quản lý và sử dụng nguồn phóng xạ của Việt Nam. Trên cơ sở đó, tháng 4/2005, Đoàn chuyên gia của DOE do ông Greg Dwyer làm trưởng Đoàn đã đến Việt Nam giới thiệu về “Chương trình giảm thiểu nguy cơ bức xạ” (RTR). Đây làm một trong những chương trình viện trợ kỹ thuật không hoàn lại của Chính phủ Hoa Kỳ nhằm xác định vị trí cất giữ và chủng loại các chất phóng xạ có độ nguy hiểm cao, có khả năng được sử dụng để chế tạo “bom bẩn”. Sau khi nghiên cứu, trao đổi và xin ý kiến đóng góp của các Bộ, ngành, Cục ATBXHN đã tiến hành tổng hợp và xin ý kiến chỉ đạo của các cơ quan cấp cao về việc triển khai Chương trình RTR tại Việt Nam. Ngày 27/02/2006, Thủ tướng Chính phủ đã chính thức cho phép thực hiện Chương trình RTR và Cục ATBXHN được giao là đối tác chính làm việc với DOE về chương trình này (Quyết định số 1129/QĐ-BKHCN ngày 17/5/2006).

Đoàn Chuyên gia và các cán bộ Việt Nam tại Nhà Hội thảo Đồ Sơn

Trong khuôn khổ chương trình hợp tác về an ninh nguồn phóng xạ, từ ngày 22-31/5/2006, Đoàn Chuyên gia của ANSTO và DOE đã đến thăm và làm việc với Cục ATBXHN. Đây là mốc đánh dấu những bước chuyển biến tích cực trong mối quan hệ hợp tác giữa các bên. Mở đầu là chuyến công tác của Đoàn Chuyên gia tại Hải Phòng. Tại đây, Đoàn Chuyên gia và các cán bộ của Cục ATBXHN đã tới thăm Bệnh viện Việt - Tiệp để xem xét khả năng xử lý nguồn phóng xạ của Úc sau khi hết thời hạn sử dụng. Chuyến thăm này đã góp phần giải tỏa mối quan ngại lớn của Việt Nam trong vấn đề đầu tư kinh phí và nhân lực cho công tác xử lý nguồn phóng xạ đã hết thời hạn sử dụng. Sau đó, Đoàn chuyên gia và Cục ATBXHN đã tiếp tục làm việc tại Nhà Hội thảo Đồ Sơn với sự có mặt của ông Trần Sơn Lâm – Hàm Vụ trưởng Vụ Khoa giáo, Văn phòng Chính phủ, ông Hoàng Văn Sính – Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế và ông Phạm Gia Chương - đại diện Vụ Pháp chế để góp ý xây dựng Quy chế tìm lại và quản lý các nguồn phóng xạ vô chủ và Quy chế đảm bảo an ninh đối với các nguồn phóng xạ phù hợp với điều kiện thực tế Việt Nam. Ý kiến đóng góp của ANSTO và các chuyên gia Hoa Kỳ cũng như các tài liệu mẫu của IAEA là cơ sở giúp Cục ATBXHN hoàn thiện 02 quy chế quan trọng này. Trong hai ngày làm việc tại Hải Phòng, Cục ATBXHN và Đoàn Chuyên gia đã lên kế hoạch cho các ngày làm việc tiếp theo, đặc biệt là tổ chức hội thảo về “Bảo vệ thực thể và Quản lý an ninh các nguồn phóng xạ”. Theo ông Ngô Đặng Nhân - Cục trưởng Cục ATBXHN, hội thảo được tổ chức vào thời điểm này có ý nghĩa cực kỳ quan trọng đối với Việt Nam, khi nước ta đang có kế hoạch xây dựng, vận hành nhà máy điện hạt nhân và tăng cường ứng dụng kỹ thuật hạt nhân phục vụ các hoạt động kinh tế - xã hội.

Hội thảo về "Bảo vệ thực thể và quản lý an ninh các nguồn phóng xạ"

Bên cạnh việc phối hợp với ANSTO tổ chức thành công hội thảo về “Bảo vệ thực thể và Quản lý an ninh các nguồn phóng xạ” ngày 25/5/2006 tại Khách sạn Horison, Cục ATBXHN còn đàm phán với đại diện của DOE về việc sửa đổi thỏa thuận hợp tác giữa Cục ATBXHN và Viện Battelle Memorial – Đơn vị được DOE uỷ quyền thực hiện Chương trình RTR tại Việt Nam. Ngày 26/5/2006, Cục trưởng Ngô Đặng Nhân và ông Jay Wertenberger – cán bộ phụ trách hợp đồng của Battelle đã chính thức ký kết thỏa thuận hợp tác dưới sự chứng kiến của Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Lê Đình Tiến, Lãnh đạo các Vụ trực thuộc và các chuyên gia của ANSTO, Cục ATBXHN. Việc ký kết Thỏa thuận hợp tác này là bước khởi đầu tốt đẹp cho mối quan hệ hợp tác giữa Cục ATBXHN và DOE. Theo đó, DOE sẽ hỗ trợ các trang thiết bị đảm bảo an ninh cho các cơ sở sử dụng và quản lý các nguồn phóng xạ có hoạt độ cao của Việt Nam như Trung tâm Chiếu xạ, Bệnh viện K, Bệnh viện U bướu Hà Nội...

Cục trưởng Ngô Đặng Nhân (bên trái) và ông Jay Wertenberger (bên phải) tại Lễ ký kết Thỏa thuận hợp tác

Sau 5 ngày làm việc tại Hải Phòng và Hà Nội, Đoàn cán bộ Cục ATBXHN cùng Đoàn Chuyên gia tiếp tục đến làm việc với Bệnh viện Đà Nẵng và Viện nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt về khả năng xử lý nguồn phóng xạ của Úc sau khi hết thời hạn sử dụng và phối hợp tổ chức các khoá tập huấn về thu hồi nguồn phóng xạ vô chủ và bảo vệ thực thể. Đồng thời, Đoàn Chuyên gia sẽ tiếp tục trao đổi với Cục ATBXHN về kế hoạch đào tạo cán bộ và cung cấp thiết bị cho Việt Nam nhằm nâng cao năng lực chuyên môn trong việc tìm kiếm, thu hồi các nguồn vô chủ và ứng phó sự cố bức xạ khẩn cấp trong khuôn khổ “Dự án an ninh các nguồn phóng xạ trong khu vực”.

Đánh giá kết quả chuyến thăm và làm việc của Đoàn ANSTO và DOE, Tiến sĩ Ngô Đặng Nhân – Cục trưởng Cục ATBXHN cho biết chuyến công tác chính thức của Đoàn lần này đã mở ra một giai đoạn hợp tác tích cực giữa Cục ATBXHN với ANSTO và DOE trong lĩnh vực an ninh các nguồn phóng xạ. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho hệ thống quản lý an ninh nguồn còn non trẻ của Cục ATBXHN có cơ hội kiện toàn bộ máy tổ chức và nâng cao năng lực chuyên môn để đáp ứng nhu cầu thực tế trong nước.

Anh Thư