|
|
Thành tựu và kết quả nổi bật của IAEA năm 2020
Một nhóm 100 sinh viên nữ đầu tiên từ khắp nơi trên thế giới đã được trao học bổng theo một sáng kiến mới, Chương trình Học bổng Marie Skłodowska-Curie (MSCFP), nhằm giúp thu hẹp khoảng cách về giới trong khoa học và công nghệ hạt nhân.
Với năm 2020 đánh dấu 10 năm Sáng kiến sử dụng hòa bình (Peaceful Uses Initiative), hơn 300 dự án và hơn 150 quốc gia đã được hưởng lợi từ việc áp dụng hòa bình các công nghệ hạt nhân thông qua sáng kiến này.
IAEA đã tổ chức Hội nghị Quốc tế về An ninh Hạt nhân (ICONS) lần thứ ba từ ngày 10 đến 14 tháng 2 tại trụ sở chính ở Viên, Áo. Đây là Hội nghị trực tiếp duy nhất vào năm 2020, trong đó 57 Bộ trưởng và hơn 2000 chuyên gia từ hơn 130 quốc gia và 35 tổ chức quốc tế tham dự đã tái khẳng định cam kết tăng cường an ninh hạt nhân trên toàn cầu. Các Bộ trưởng và các đại diện cấp cao khác đã nhất trí thông qua Tuyên bố cấp Bộ trưởng.
COVID-19
Kỹ thuật RT-PCR thời gian thực là phương pháp chính xác nhất để phát hiện vi rút COVID-19. IAEA, hợp tác với Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), đã giúp các quốc gia sử dụng kỹ thuật này để phát hiện các bệnh truyền nhiễm từ động vật trong nhiều thập kỷ qua.
.jpg)
(Ảnh: D. Calma / IAEA)
Khi cả thế giới vật lộn với COVID-19, IAEA đã điều chỉnh cách thức làm việc để đảm bảo hoạt động tiếp tục với mức gián đoạn tối thiểu trong những hoàn cảnh bất thường này.
Trong năm, IAEA, hợp tác với FAO, cung cấp bộ dụng cụ chẩn đoán, thiết bị và đào tạo về các kỹ thuật phát hiện có nguồn gốc hạt nhân thông qua chương trình hợp tác kỹ thuật của mình cho hơn 120 quốc gia yêu cầu hỗ trợ trong cuộc chiến với sự lây lan vi rút gây ra COVID-19trên toàn thế giới.
Một loạt hội thảo trên web liên quan đến COVID-19 đã được IAEA khởi động. Các buổi họp do chuyên gia hướng dẫn này nhằm mục đích chia sẻ kiến thức và thực tiễn tốt nhất để hỗ trợ các chuyên gia y tế làm việc trong lĩnh vực y tế bức xạ - xạ trị, y học hạt nhân, chẩn đoán hình ảnh - trong thời kỳ đại dịch toàn cầu.
Ngoài ra, các nhà khoa học từ các phòng thí nghiệm thú y ở một số quốc gia, bao gồm Bosnia Herzegovina và Serbia, đã được IAEA và FAO đào tạo cách sử dụng giải trình tự bộ gen để xác định đặc điểm của vi rút gây ra COVID-19.
Để đảm bảo các hoạt động liên tục trong cuộc khủng hoảng Covid-19, IAEA đã tăng cường nỗ lực hỗ trợ các nhà vận hành cơ sở hạt nhân trên toàn thế giới bằng cách tạo điều kiện trao đổi kiến thức thông qua Hệ thống báo cáo quốc tế về kinh nghiệm vận hành (IRS) và Mạng lưới kinh nghiệm hoạt động COVID-19 mới được thành lập .
Một cuộc khảo sát do IAEA thực hiện giữa các cơ quan pháp quy hạt nhân ở hơn 90 quốc gia cho thấy các cơ quan pháp quy đang sử dụng các phương pháp sáng tạo để thích ứng với các hoàn cảnh thay đổi nhằm đảm bảo rằng an toàn là không thỏa hiệp.
Ngoài ra, IAEA còn tổ chức các hội thảo trên web liên quan đến COVID-19 trong lĩnh vực bảo vệ bức xạ, quy tụ các chuyên gia trên toàn thế giới để chia sẻ kiến thức và chuyên môn, tăng cường các nỗ lực bảo vệ bức xạ và đảm bảo tính liên tục của tất cả các dịch vụ trong các trường hợp chưa từng có này của đại dịch COVID-19.
Trung tâm Sự cố và Khẩn cấp (IEC) của IAEA đã tiến hành khoảng 100 hội thảo trên web với hơn 12.000 người tham gia và Cuộc họp kỹ thuật ảo lần đầu tiên từ trước đến nay để xem xét các Tiêu chuẩn An toàn về chuẩn bị và ứng phó khẩn cấp đã được tổ chức.
IAEA duy trì các hoạt động thực hiện các biện pháp thanh sát để đảm bảo vật liệu hạt nhân không bị chuyển hướng khỏi mục đích hòa bình bất chấp sự gián đoạn chưa từng có do đại dịch gây ra. Lần đầu tiên, IAEA thuê máy bay để cho phép các thanh sát viên của mình đến được các điểm đến.
Biến đổi khí hậu
Giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, một trong những thách thức lớn nhất của thế giới, Diễn đàn Khoa học năm nay tập trung vào Điện hạt nhân và Chuyển đổi Năng lượng Sạch. Một kết quả quan trọng của Diễn đàn đưa ra là kết luận điện hạt nhân phải có một vị trí nhất định trong các cuộc thảo luận toàn cầu về các chính sách năng lượng nhằm hạn chế phát thải và đáp ứng các mục tiêu khí hậu.
IAEA đã công bố các kỷ yếu từ Hội nghị 2019 về biến đổi khí hậu. Ngoài ra, ấn bản mới nhất của loạt bài về Biến đổi khí hậu và Điện hạt nhân của IAEA, được xuất bản vào tháng 9, dựa trên dữ liệu trong quá khứ và hiện tại để chứng minh sự cần thiết của việc mở rộng vai trò của điện hạt nhân trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.
Điện hạt nhân
Vào tháng 3, IAEA đã kết thúc một đoàn Đánh giá tích hợp Cơ sở hạ tầng hạt nhân tại Belarus. Nhiệm vụ giai đoạn 3 này đã đưa ra các khuyến nghị và đề xuất để hỗ trợ Belarus đạt được những tiến bộ hơn nữa để vận hành nhà máy điện hạt nhân đầu tiên. Vài tháng sau, Belarus - cũng như Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) - đã kết nối các lò phản ứng đầu tiên của mình với lưới điện sau một thập kỷ làm việc với IAEA về phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết cho chương trình điện hạt nhân của mình.
Vào tháng 6, IAEA đã công bố kỷ yếu của Hội nghị quốc tế 2019 về Quản lý nhiên liệu đã qua sử dụng từ các lò phản ứng điện hạt nhân.
Với sự hợp tác chặt chẽ với Ủy ban Châu Âu và OECD/NEA, IAEA đã đưa ra một cơ sở dữ liệu mới về nhiên liệu đã qua sử dụng và chất thải phóng xạ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chia sẻ thông tin và đơn giản hóa việc báo cáo quốc gia trong một nền tảng dễ sử dụng.
Vào tháng 9, IAEA đã xuất bản ấn phẩm mới của tập sách xuất bản hai năm một lần Những tiến bộ trong phát triển công nghệ lò phản ứng mô-đun nhỏ. Ấn phẩm, tập trung vào một trong những công nghệ mới nổi hứa hẹn nhất trong điện hạt nhân, có thể giúp các quốc gia xác định các thiết kế lò phản ứng phù hợp với nhu cầu của mình khi tìm kiếm các nguồn năng lượng đáng tin cậy và giá cả phải chăng để giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy phát triển bền vững.
Vào tháng 10, Hội nghị quốc tế về Quản lý vật liệu Phóng xạ có nguồn gốc tự nhiên (NORM) trong công nghiệp, được tổ chức trực tuyến, đã quy tụ các cơ quan quản lý và đại diện từ các ngành công nghiệp khác nhau với mục tiêu chung: biến các khoản nghĩa vụ pháp lý thành khả năng. Hội nghị đã nâng cao nhận thức về NORM giữa ngành công nghiệp, chính phủ, các cơ quan quản lý và các bên liên quan khác, nhằm mục đích thiết lập các chiến lược quản lý chất thải và dư lượng NORM và tìm ra các giải pháp tiết kiệm chi phí và an toàn cho dân chúng và người lao động.
Hợp tác kỹ thuật
Hỗ trợ được cung cấp cho hơn 120 Quốc gia Thành viên liên quan đến COVID-19 là dự án hợp tác kỹ thuật lớn nhất của IAEA cho đến nay.
Chương trình hợp tác kỹ thuật cũng đã diễn ra tích cực trong các lĩnh vực khác. IAEA đã đặc biệt nỗ lực để thu hút và tiếp cận các chuyên gia trẻ và các chuyên gia hạt nhân mới, thông qua sự hỗ trợ liên tục của IAEA đối với các Khóa học đào tạo sau đại học, cũng như sự tham gia vào các sự kiện thanh niên quốc tế.
Trong lĩnh vực kiểm soát và quản lý sâu bệnh, những nỗ lực không ngừng để nghiên cứu và kiểm soát ruồi xâm nhập ở Quần đảo Galapagos và khắp Châu Âu là điều đáng chú ý. Ở Mỹ Latinh và Caribe, hỗ trợ được cung cấp để giúp giải quyết sâu bệnh làm giảm sản lượng rau quả lên tới 30%, dẫn đến tăng chi phí cho các biện pháp trước và sau thu hoạch thường được yêu cầu đối với thương mại quốc tế.
Một đánh giá tác động kinh tế xã hội của các dự án tạo giống đột biến cây trồng ở 19 quốc gia Châu Á và Thái Bình Dương đã được công bố. Đây là nghiên cứu đầu tiên của loại hình này, cho thấy nông dân và người tiêu dùng đều được hưởng lợi như thế nào từ việc tăng sản lượng lương thực, tăng cường bảo vệ môi trường và tác động tích cực đến kinh tế, đồng thời giảm thiểu việc sử dụng tài nguyên nước và thuốc trừ sâu.
Để tiếp tục mang lại hiệu quả trong những thời điểm đầy thách thức này, Chương trình hành động điều trị ung thư (PACT) của IAEA cùng với Tổ chức Y tế Thế giới (WTO) đã giới thiệu một hình thức kết hợp giữa đánh giá trực tuyến và các cuộc họp trực tiếp nhằm hỗ trợ quốc gia trong việc kiểm soát ung thư. PACT cũng tổ chức một loạt hội thảo trên web với Ngân hàng Phát triển Hồi giáo thu hút hơn 40 nhà tài trợ và các đối tác mới, nhằm xác định cách tốt nhất để tập hợp các nguồn lực và chuyên môn nhằm giải quyết các bệnh ung thư ở phụ nữ.
Ở Indonesia, công nghệ hạt nhân đang được sử dụng để mô tả đặc điểm, bảo tồn và phục hồi các đồ tạo tác văn hóa lịch sử. Châu Á là nơi có một số điển hình sớm nhất về văn học viết. Những tài liệu đó và những vật phẩm quý giá khác thể hiện một di sản làm giàu cho nhân loại ngày nay và cần phải được bảo tồn cho các thế hệ mai sau.
Hỗ trợ đã được cung cấp cho các quốc gia muốn mở rộng chương trình điện hạt nhân của mình. Ví dụ, Pakistan đang tìm cách sắp xếp hợp lý hóa chương trình điện quốc gia của mình, trong khi các nước châu Âu đang xem xét các lựa chọn để khử cacbon trong lĩnh vực năng lượng và công nghiệp. Trong khi đó, các quốc gia ở Mỹ Latinh đang xây dựng các kịch bản năng lượng để giúp tối ưu hóa việc sử dụng các nguồn năng lượng, đa dạng hóa nguồn cung cấp, đảm bảo cung cấp an toàn và an ninh cũng như khả năng chi trả và giảm bất kỳ tác động nào đến môi trường.
Cuối cùng, Uganda đang thí điểm một kỹ thuật quản lý chất thải phóng xạ mới. Là một phần của dự án “cradle to grave” (từ cái nôi đến nơi chôn cất) của 32 quốc gia ở Châu Phi, Châu Á và Thái Bình Dương, Châu Âu và Châu Mỹ Latinh, IAEA đang hỗ trợ Uganda sử dụng các quy trình hiệu quả về chi phí để xử lý, điều kiện hóa và lưu trữ các nguồn phóng xạ kín đã qua sử dụng, điều đó rất cần thiết để đảm bảo an toàn và an ninh cho con người và môi trường khỏi các tác động có hại tiềm tàng của bức xạ ion hóa.
Khoa học hạt nhân và ứng dụng
.jpg)
IAEA và Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) đã hợp tác vào tháng 4 để bảo vệ tốt hơn sức khỏe con người và hệ sinh thái toàn cầu khỏi sự phát tán liên tục của thủy ngân và các hợp chất dẫn xuất độc hại vào môi trường.
Vào tháng 6, IAEA đã khởi động dự án Hành động tích hợp dịch bệnh lây truyền từ động vật (ZODIAC), một sáng kiến nhằm hỗ trợ các quốc gia ngăn ngừa và ứng phó nhanh chóng với các đợt bùng phát dịch bệnh lây lan từ động vật sang người trong tương lai. ZODIAC sẽ mở rộng và đưa mạng lưới VETLAB ra toàn cầu, qua đó các phòng thí nghiệm thú y trao đổi thông tin, chia sẻ các phương pháp hay nhất và hỗ trợ lẫn nhau.
Năm nay, dự án Đổi mới Phòng thí nghiệm Ứng dụng Hạt nhân (ReNuAL) đã đạt được những dấu mốc quan trọng. Vào tháng 6, Tổng Giám đốc Rafael Mariano Grossi đã khai trương một tòa nhà phòng thí nghiệm hiện đại được đặt theo tên người tiền nhiệm quá cố Yukiya Amano. Cơ sở mới sẽ nâng cao năng lực của IAEA trong việc hỗ trợ các quốc gia đấu tranh và ngăn chặn các bệnh truyền nhiễm từ động vật xuyên biên giới như COVID-19 cũng như giải quyết các thách thức liên quan đến biến đổi khí hậu và an toàn thực phẩm.
Vào tháng 9, ông Grossi đã thông báo với các Quốc gia thành viên về ReNuAL 2, một nỗ lực mới nhằm giải quyết các phòng thí nghiệm chưa được hiện đại hóa trong khuôn khổ Dự án ReNuAL. Điều này bao gồm việc xây dựng một tòa nhà mới để đặt Phòng thí nghiệm Giống cây trồng và gen, Phòng thí nghiệm Môi trường trên cạn và Phòng thí nghiệm Khoa học và Thiết bị đo đạt Hạt nhân. Để đạt được ReNuAL 2, IAEA đang kêu gọi huy động 14,8 triệu Euro vào giữa năm 2021.
Phòng thí nghiệm Mô hình đo liều sinh học (BDML) được thành lập tại địa điểm Seibersdorf. Một nền tảng mới tiên tiến dựa trên kính hiển vi có khả năng xác định và định lượng mức độ phơi nhiễm bức xạ ở người đã được tài trợ cho IAEA và được lắp đặt tại BDML.
IAEA đã chỉ định ba trung tâm hợp tác mới ở Vương quốc Anh, Ý và Bồ Đào Nha.
Vào tháng 11, Hội nghị quốc tế về chẩn đoán hình ảnh phân tử và PET-CT lâm sàng trong kỷ nguyên thần kinh học (IPET-2020) đã nêu bật các khía cạnh lâm sàng quan trọng và việc sử dụng chụp ảnh y tế thích hợp trong quản lý bệnh nhân ung thư vú, phổi, u lympho, khối u thần kinh nội tiết, trẻ em, tuyến tiền liệt và ung thư tuyến giáp.
Để đánh dấu cột mốc 25 năm, 180 chuyên gia phân tích từ khắp nơi trên thế giới đã chia sẻ kiến thức và chuyên môn và thảo luận về những cách thức mới để mở rộng năng lực của Mạng lưới tại Cuộc họp Điều phối hàng năm của ALMERA. Ngoài ra, Mạng lưới toàn cầu về đồng vị trong chất lắng (GNIP) đã tròn 60 tuổi vào năm nay.
IAEA đã đưa ra Cơ sở dữ liệu cập nhật về các cơ sở chiếu xạ công nghiệp (DIIF), có bản đồ tương tác với thông tin về gần 300 máy chiếu xạ gamma và máy gia tốc điện tử từ khắp nơi trên thế giới.
An toàn và an ninh hạt nhân
.jpg)
Các chuyên gia từ đoàn hỗ trợ ứng phó của IAEA tới Lebanon đo mức phóng xạ xạ tại một bãi phế liệu ở Beirut vào ngày 14/9/2020 (Ảnh: K. Smith / IAEA)
IAEA đã khởi động Khóa đào tạo đầu tiên về Văn hóa An toàn trong y tế, trong đó 25 người tham gia thảo luận và xem xét tài liệu đào tạo của IAEA trong tương lai, hỗ trợ các chuyên gia y tế củng cố các hành vi và thái độ tốt.
Vào tháng 11, hơn 2000 đại biểu từ 140 quốc gia và 13 tổ chức quốc tế đã tham dự Hội nghị quốc tế trực tuyến về an toàn bức xạ kéo dài hai tuần và thống nhất về 10 lĩnh vực ưu tiên chính trong bảo vệ bức xạ.
Vào đầu tháng 12, một cuộc họp của Ủy ban chuẩn bị (PrepCom) cho Hội nghị năm 2021 của Các bên tham gia Phần sửa đổi Công ước về bảo vệ thực thể vật liệu hạt nhân (Hội nghị năm 2021) đã diễn ra. Như đã nêu trong văn bản của Công ước, Hội nghị nhằm “đánh giá việc thực hiện Công ước này và tính đầy đủ của nó liên quan đến phần mở đầu, toàn bộ phần hoạt động và các phụ lục trong bối cảnh tình hình hiện tại”.
Tại cuộc họp thường niên của Diễn đàn các cơ quan pháp quy hạt nhân ở châu Phi (FNRBA), hơn 200 đại biểu đã nhất trí rằng việc tăng cường hợp tác cả trong và giữa các quốc gia ở châu Phi về vấn đề an toàn và an ninh hạt nhân là chìa khóa quản lý bền vững và chặt chẽ trên lục địa này.
Các công nghệ mới nổi đang được cung cấp cho ngành công nghiệp hạt nhân để tăng cường an toàn và nâng cao hiệu quả tại các cơ sở hạt nhân. Cụ thể, với những tiến bộ nhanh chóng của công nghệ kỹ thuật số, các thiết bị kỹ thuật số thông minh như bộ phát cảm biến thông minh, thiết bị bảo vệ điện và bộ truyền động tốc độ ngày càng được sử dụng rộng rãi tại nhiều nhà máy điện hạt nhân. Các khía cạnh an toàn của việc sử dụng các thiết bị như vậy đã được thảo luận tại một cuộc họp tại IAEA năm nay.
Năm 2020 cũng chứng kiến Trung tâm Sự cố và Khẩn cấp của IAEA (IEC) ứng phó với trường hợp khẩn cấp tại nhà máy điện hạt nhân Olkiluoto ở Phần Lan, cử phái đoàn hỗ trợ của IAEA ở Beirut và trả lời các mối quan ngại của các Quốc gia Thành viên và của công chúng liên quan đến việc phát hiện ra phóng xạ trong không khí ở Bắc Âu và những hậu quả sức khỏe có thể xảy ra do cháy rừng trong Vùng cấm gần nhà máy điện hạt nhân Chornobyl trước đây.
Quỹ An ninh Hạt nhân của IAEA đã nhận được hơn 50 triệu euro trong năm nay, số tiền hàng năm cao nhất từng nhận được.
Thanh sát
.jpg)
Vào tháng 7, IAEA đã ban hành Lời bày tỏ sự quan tâm đối với các ý tưởng cải thiện “passive loop seal” (dấu móc niêm phong), một phần quan trọng trong bộ công cụ của các thanh sát viên hạt nhân của IAEA. Các con dấu cung cấp bằng chứng quan trọng về bất kỳ nỗ lực trái phép nào nhằm tiếp cập vào vật liệu đã được bảo mật (Ảnh: D. Calma / IAEA)
Được công bố vào tháng 6, Tuyên bố về các biện pháp thanh sát cho năm 2019 nhấn mạnh rằng tổng số cơ sở hạt nhân và các địa điểm khác chịu sự thanh sát tiếp tục tăng, cũng như số lượng vật liệu hạt nhân mà IAEA áp dụng các biện pháp thanh sát.
IAEA tiếp tục xác minh và giám sát việc thực hiện các cam kết liên quan đến hạt nhân của Iran theo Kế hoạch hành động toàn diện chung năm 2015 (JCPOA) và báo cáo các diễn biến hàng quý cho Hội đồng Thống đốc IAEA. Trong năm 2020, IAEA đã tương tác với Iran để làm rõ thông tin liên quan đến tính đúng đắn và đầy đủ của các tuyên bố của Iran theo Hiệp định Thanh sát và Nghị định thư bổ sung.
Sau chuyến thăm Tehran của Tổng Giám đốc vào tháng 8, IAEA đã có thể tiến hành tiếp cận bổ sung hai địa điểm ở Iran mà không được khai báo cho Cơ quan.
IAEA tiếp tục giám sát chương trình hạt nhân của Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên, sử dụng nguồn thông tin mở và hình ảnh vệ tinh. IAEA vẫn sẵn sàng đóng một vai trò thiết yếu trong việc xác minh chương trình hạt nhân của nước này, nếu một thỏa thuận chính trị đạt được giữa các nước liên quan.
Một sáng kiến mới, Sáng kiến xây dựng năng lực toàn diện của IAEA cho SSAC và SRA (COMPASS), được đưa ra tại Đại hội đồng lần thứ 64 của IAEA sẽ giúp tăng cường hơn nữa hỗ trợ các Quốc gia trong việc kiểm toán và kiểm soát vật liệu hạt nhân, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho công việc xác minh hạt nhân của IAEA.
Ông Grossi đã kêu gọi 31 quốc gia vẫn tham gia hiệp định thanh sát hạt nhân kiểu cũ đồng ý với các biện pháp xác minh chặt chẽ hơn như một phần trong nỗ lực tăng cường hơn nữa chế độ kiểm tra không phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu.
Vào tháng 1, các nhà công nghệ từ khắp nơi trên thế giới đã tụ họp tại Hội thảo Công nghệ mới nổi ở Viên, để thảo luận về các cơ hội kết hợp trí tuệ nhân tạo (artificial intelligence) và học máy (machine learning) vào giám sát vật liệu hạt nhân và phân tích liên quan, đồng thời cải tiến hình ảnh để hỗ trợ việc giải thích và truyền đạt thông tin xác minh hạt nhân.
IAEA luôn tìm kiếm các công nghệ mới với các ứng dụng khả thi cho các biện pháp thanh sát. Vào tháng 7, IAEA đã đưa ra Lời bày tỏ sự quan tâm đối với các đề xuất và ý tưởng mới nhằm cải thiện “Dấu niêm phong”, một phần quan trọng trong bộ công cụ của các thanh sát viên hạt nhân của IAEA.
15:03 04/01/2021: Trong một năm được đánh dấu bởi COVID-19, IAEA đã cung cấp cho các Quốc gia Thành viên những hỗ trợ liên quan đến đại dịch đồng thời cung cấp các dịch vụ theo kế hoạch của mình - một trong số đó bằng hình thức trực tuyến. Sau đây là tóm tắt một số sự kiện chính và thành tựu của một năm rất bất thường này.
Với năm 2020 đánh dấu 10 năm Sáng kiến sử dụng hòa bình (Peaceful Uses Initiative), hơn 300 dự án và hơn 150 quốc gia đã được hưởng lợi từ việc áp dụng hòa bình các công nghệ hạt nhân thông qua sáng kiến này.
IAEA đã tổ chức Hội nghị Quốc tế về An ninh Hạt nhân (ICONS) lần thứ ba từ ngày 10 đến 14 tháng 2 tại trụ sở chính ở Viên, Áo. Đây là Hội nghị trực tiếp duy nhất vào năm 2020, trong đó 57 Bộ trưởng và hơn 2000 chuyên gia từ hơn 130 quốc gia và 35 tổ chức quốc tế tham dự đã tái khẳng định cam kết tăng cường an ninh hạt nhân trên toàn cầu. Các Bộ trưởng và các đại diện cấp cao khác đã nhất trí thông qua Tuyên bố cấp Bộ trưởng.
COVID-19
Kỹ thuật RT-PCR thời gian thực là phương pháp chính xác nhất để phát hiện vi rút COVID-19. IAEA, hợp tác với Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), đã giúp các quốc gia sử dụng kỹ thuật này để phát hiện các bệnh truyền nhiễm từ động vật trong nhiều thập kỷ qua.
Trong năm, IAEA, hợp tác với FAO, cung cấp bộ dụng cụ chẩn đoán, thiết bị và đào tạo về các kỹ thuật phát hiện có nguồn gốc hạt nhân thông qua chương trình hợp tác kỹ thuật của mình cho hơn 120 quốc gia yêu cầu hỗ trợ trong cuộc chiến với sự lây lan vi rút gây ra COVID-19trên toàn thế giới.
Một loạt hội thảo trên web liên quan đến COVID-19 đã được IAEA khởi động. Các buổi họp do chuyên gia hướng dẫn này nhằm mục đích chia sẻ kiến thức và thực tiễn tốt nhất để hỗ trợ các chuyên gia y tế làm việc trong lĩnh vực y tế bức xạ - xạ trị, y học hạt nhân, chẩn đoán hình ảnh - trong thời kỳ đại dịch toàn cầu.
Ngoài ra, các nhà khoa học từ các phòng thí nghiệm thú y ở một số quốc gia, bao gồm Bosnia Herzegovina và Serbia, đã được IAEA và FAO đào tạo cách sử dụng giải trình tự bộ gen để xác định đặc điểm của vi rút gây ra COVID-19.
Để đảm bảo các hoạt động liên tục trong cuộc khủng hoảng Covid-19, IAEA đã tăng cường nỗ lực hỗ trợ các nhà vận hành cơ sở hạt nhân trên toàn thế giới bằng cách tạo điều kiện trao đổi kiến thức thông qua Hệ thống báo cáo quốc tế về kinh nghiệm vận hành (IRS) và Mạng lưới kinh nghiệm hoạt động COVID-19 mới được thành lập .
Một cuộc khảo sát do IAEA thực hiện giữa các cơ quan pháp quy hạt nhân ở hơn 90 quốc gia cho thấy các cơ quan pháp quy đang sử dụng các phương pháp sáng tạo để thích ứng với các hoàn cảnh thay đổi nhằm đảm bảo rằng an toàn là không thỏa hiệp.
Ngoài ra, IAEA còn tổ chức các hội thảo trên web liên quan đến COVID-19 trong lĩnh vực bảo vệ bức xạ, quy tụ các chuyên gia trên toàn thế giới để chia sẻ kiến thức và chuyên môn, tăng cường các nỗ lực bảo vệ bức xạ và đảm bảo tính liên tục của tất cả các dịch vụ trong các trường hợp chưa từng có này của đại dịch COVID-19.
Trung tâm Sự cố và Khẩn cấp (IEC) của IAEA đã tiến hành khoảng 100 hội thảo trên web với hơn 12.000 người tham gia và Cuộc họp kỹ thuật ảo lần đầu tiên từ trước đến nay để xem xét các Tiêu chuẩn An toàn về chuẩn bị và ứng phó khẩn cấp đã được tổ chức.
IAEA duy trì các hoạt động thực hiện các biện pháp thanh sát để đảm bảo vật liệu hạt nhân không bị chuyển hướng khỏi mục đích hòa bình bất chấp sự gián đoạn chưa từng có do đại dịch gây ra. Lần đầu tiên, IAEA thuê máy bay để cho phép các thanh sát viên của mình đến được các điểm đến.
Biến đổi khí hậu
Giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, một trong những thách thức lớn nhất của thế giới, Diễn đàn Khoa học năm nay tập trung vào Điện hạt nhân và Chuyển đổi Năng lượng Sạch. Một kết quả quan trọng của Diễn đàn đưa ra là kết luận điện hạt nhân phải có một vị trí nhất định trong các cuộc thảo luận toàn cầu về các chính sách năng lượng nhằm hạn chế phát thải và đáp ứng các mục tiêu khí hậu.
IAEA đã công bố các kỷ yếu từ Hội nghị 2019 về biến đổi khí hậu. Ngoài ra, ấn bản mới nhất của loạt bài về Biến đổi khí hậu và Điện hạt nhân của IAEA, được xuất bản vào tháng 9, dựa trên dữ liệu trong quá khứ và hiện tại để chứng minh sự cần thiết của việc mở rộng vai trò của điện hạt nhân trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.
Điện hạt nhân
Vào tháng 3, IAEA đã kết thúc một đoàn Đánh giá tích hợp Cơ sở hạ tầng hạt nhân tại Belarus. Nhiệm vụ giai đoạn 3 này đã đưa ra các khuyến nghị và đề xuất để hỗ trợ Belarus đạt được những tiến bộ hơn nữa để vận hành nhà máy điện hạt nhân đầu tiên. Vài tháng sau, Belarus - cũng như Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) - đã kết nối các lò phản ứng đầu tiên của mình với lưới điện sau một thập kỷ làm việc với IAEA về phát triển cơ sở hạ tầng cần thiết cho chương trình điện hạt nhân của mình.
Vào tháng 6, IAEA đã công bố kỷ yếu của Hội nghị quốc tế 2019 về Quản lý nhiên liệu đã qua sử dụng từ các lò phản ứng điện hạt nhân.
Với sự hợp tác chặt chẽ với Ủy ban Châu Âu và OECD/NEA, IAEA đã đưa ra một cơ sở dữ liệu mới về nhiên liệu đã qua sử dụng và chất thải phóng xạ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chia sẻ thông tin và đơn giản hóa việc báo cáo quốc gia trong một nền tảng dễ sử dụng.
Vào tháng 9, IAEA đã xuất bản ấn phẩm mới của tập sách xuất bản hai năm một lần Những tiến bộ trong phát triển công nghệ lò phản ứng mô-đun nhỏ. Ấn phẩm, tập trung vào một trong những công nghệ mới nổi hứa hẹn nhất trong điện hạt nhân, có thể giúp các quốc gia xác định các thiết kế lò phản ứng phù hợp với nhu cầu của mình khi tìm kiếm các nguồn năng lượng đáng tin cậy và giá cả phải chăng để giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy phát triển bền vững.
Vào tháng 10, Hội nghị quốc tế về Quản lý vật liệu Phóng xạ có nguồn gốc tự nhiên (NORM) trong công nghiệp, được tổ chức trực tuyến, đã quy tụ các cơ quan quản lý và đại diện từ các ngành công nghiệp khác nhau với mục tiêu chung: biến các khoản nghĩa vụ pháp lý thành khả năng. Hội nghị đã nâng cao nhận thức về NORM giữa ngành công nghiệp, chính phủ, các cơ quan quản lý và các bên liên quan khác, nhằm mục đích thiết lập các chiến lược quản lý chất thải và dư lượng NORM và tìm ra các giải pháp tiết kiệm chi phí và an toàn cho dân chúng và người lao động.
Hợp tác kỹ thuật
Hỗ trợ được cung cấp cho hơn 120 Quốc gia Thành viên liên quan đến COVID-19 là dự án hợp tác kỹ thuật lớn nhất của IAEA cho đến nay.
Chương trình hợp tác kỹ thuật cũng đã diễn ra tích cực trong các lĩnh vực khác. IAEA đã đặc biệt nỗ lực để thu hút và tiếp cận các chuyên gia trẻ và các chuyên gia hạt nhân mới, thông qua sự hỗ trợ liên tục của IAEA đối với các Khóa học đào tạo sau đại học, cũng như sự tham gia vào các sự kiện thanh niên quốc tế.
Trong lĩnh vực kiểm soát và quản lý sâu bệnh, những nỗ lực không ngừng để nghiên cứu và kiểm soát ruồi xâm nhập ở Quần đảo Galapagos và khắp Châu Âu là điều đáng chú ý. Ở Mỹ Latinh và Caribe, hỗ trợ được cung cấp để giúp giải quyết sâu bệnh làm giảm sản lượng rau quả lên tới 30%, dẫn đến tăng chi phí cho các biện pháp trước và sau thu hoạch thường được yêu cầu đối với thương mại quốc tế.
Một đánh giá tác động kinh tế xã hội của các dự án tạo giống đột biến cây trồng ở 19 quốc gia Châu Á và Thái Bình Dương đã được công bố. Đây là nghiên cứu đầu tiên của loại hình này, cho thấy nông dân và người tiêu dùng đều được hưởng lợi như thế nào từ việc tăng sản lượng lương thực, tăng cường bảo vệ môi trường và tác động tích cực đến kinh tế, đồng thời giảm thiểu việc sử dụng tài nguyên nước và thuốc trừ sâu.
Để tiếp tục mang lại hiệu quả trong những thời điểm đầy thách thức này, Chương trình hành động điều trị ung thư (PACT) của IAEA cùng với Tổ chức Y tế Thế giới (WTO) đã giới thiệu một hình thức kết hợp giữa đánh giá trực tuyến và các cuộc họp trực tiếp nhằm hỗ trợ quốc gia trong việc kiểm soát ung thư. PACT cũng tổ chức một loạt hội thảo trên web với Ngân hàng Phát triển Hồi giáo thu hút hơn 40 nhà tài trợ và các đối tác mới, nhằm xác định cách tốt nhất để tập hợp các nguồn lực và chuyên môn nhằm giải quyết các bệnh ung thư ở phụ nữ.
Ở Indonesia, công nghệ hạt nhân đang được sử dụng để mô tả đặc điểm, bảo tồn và phục hồi các đồ tạo tác văn hóa lịch sử. Châu Á là nơi có một số điển hình sớm nhất về văn học viết. Những tài liệu đó và những vật phẩm quý giá khác thể hiện một di sản làm giàu cho nhân loại ngày nay và cần phải được bảo tồn cho các thế hệ mai sau.
Hỗ trợ đã được cung cấp cho các quốc gia muốn mở rộng chương trình điện hạt nhân của mình. Ví dụ, Pakistan đang tìm cách sắp xếp hợp lý hóa chương trình điện quốc gia của mình, trong khi các nước châu Âu đang xem xét các lựa chọn để khử cacbon trong lĩnh vực năng lượng và công nghiệp. Trong khi đó, các quốc gia ở Mỹ Latinh đang xây dựng các kịch bản năng lượng để giúp tối ưu hóa việc sử dụng các nguồn năng lượng, đa dạng hóa nguồn cung cấp, đảm bảo cung cấp an toàn và an ninh cũng như khả năng chi trả và giảm bất kỳ tác động nào đến môi trường.
Cuối cùng, Uganda đang thí điểm một kỹ thuật quản lý chất thải phóng xạ mới. Là một phần của dự án “cradle to grave” (từ cái nôi đến nơi chôn cất) của 32 quốc gia ở Châu Phi, Châu Á và Thái Bình Dương, Châu Âu và Châu Mỹ Latinh, IAEA đang hỗ trợ Uganda sử dụng các quy trình hiệu quả về chi phí để xử lý, điều kiện hóa và lưu trữ các nguồn phóng xạ kín đã qua sử dụng, điều đó rất cần thiết để đảm bảo an toàn và an ninh cho con người và môi trường khỏi các tác động có hại tiềm tàng của bức xạ ion hóa.
Khoa học hạt nhân và ứng dụng
Một sáng kiến toàn cầu mới sẽ sử dụng khoa học hạt nhân để quản lý tốt hơn các mối đe dọa đại dịch, chẳng hạn như COVID-19.
Vào tháng 2, IAEA và Chương trình phối hợp của Liên hợp quốc về HIV/AIDS (UNAIDS) đã cam kết tăng cường hợp tác để giải quyết ung thư cổ tử cung, đặc biệt là giúp đỡ các nước có thu nhập thấp và trung bình, nơi xảy ra 85% số ca tử vong do ung thư cổ tử cung hàng năm.IAEA và Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) đã hợp tác vào tháng 4 để bảo vệ tốt hơn sức khỏe con người và hệ sinh thái toàn cầu khỏi sự phát tán liên tục của thủy ngân và các hợp chất dẫn xuất độc hại vào môi trường.
Vào tháng 6, IAEA đã khởi động dự án Hành động tích hợp dịch bệnh lây truyền từ động vật (ZODIAC), một sáng kiến nhằm hỗ trợ các quốc gia ngăn ngừa và ứng phó nhanh chóng với các đợt bùng phát dịch bệnh lây lan từ động vật sang người trong tương lai. ZODIAC sẽ mở rộng và đưa mạng lưới VETLAB ra toàn cầu, qua đó các phòng thí nghiệm thú y trao đổi thông tin, chia sẻ các phương pháp hay nhất và hỗ trợ lẫn nhau.
Năm nay, dự án Đổi mới Phòng thí nghiệm Ứng dụng Hạt nhân (ReNuAL) đã đạt được những dấu mốc quan trọng. Vào tháng 6, Tổng Giám đốc Rafael Mariano Grossi đã khai trương một tòa nhà phòng thí nghiệm hiện đại được đặt theo tên người tiền nhiệm quá cố Yukiya Amano. Cơ sở mới sẽ nâng cao năng lực của IAEA trong việc hỗ trợ các quốc gia đấu tranh và ngăn chặn các bệnh truyền nhiễm từ động vật xuyên biên giới như COVID-19 cũng như giải quyết các thách thức liên quan đến biến đổi khí hậu và an toàn thực phẩm.
Vào tháng 9, ông Grossi đã thông báo với các Quốc gia thành viên về ReNuAL 2, một nỗ lực mới nhằm giải quyết các phòng thí nghiệm chưa được hiện đại hóa trong khuôn khổ Dự án ReNuAL. Điều này bao gồm việc xây dựng một tòa nhà mới để đặt Phòng thí nghiệm Giống cây trồng và gen, Phòng thí nghiệm Môi trường trên cạn và Phòng thí nghiệm Khoa học và Thiết bị đo đạt Hạt nhân. Để đạt được ReNuAL 2, IAEA đang kêu gọi huy động 14,8 triệu Euro vào giữa năm 2021.
Phòng thí nghiệm Mô hình đo liều sinh học (BDML) được thành lập tại địa điểm Seibersdorf. Một nền tảng mới tiên tiến dựa trên kính hiển vi có khả năng xác định và định lượng mức độ phơi nhiễm bức xạ ở người đã được tài trợ cho IAEA và được lắp đặt tại BDML.
IAEA đã chỉ định ba trung tâm hợp tác mới ở Vương quốc Anh, Ý và Bồ Đào Nha.
Vào tháng 11, Hội nghị quốc tế về chẩn đoán hình ảnh phân tử và PET-CT lâm sàng trong kỷ nguyên thần kinh học (IPET-2020) đã nêu bật các khía cạnh lâm sàng quan trọng và việc sử dụng chụp ảnh y tế thích hợp trong quản lý bệnh nhân ung thư vú, phổi, u lympho, khối u thần kinh nội tiết, trẻ em, tuyến tiền liệt và ung thư tuyến giáp.
Để đánh dấu cột mốc 25 năm, 180 chuyên gia phân tích từ khắp nơi trên thế giới đã chia sẻ kiến thức và chuyên môn và thảo luận về những cách thức mới để mở rộng năng lực của Mạng lưới tại Cuộc họp Điều phối hàng năm của ALMERA. Ngoài ra, Mạng lưới toàn cầu về đồng vị trong chất lắng (GNIP) đã tròn 60 tuổi vào năm nay.
IAEA đã đưa ra Cơ sở dữ liệu cập nhật về các cơ sở chiếu xạ công nghiệp (DIIF), có bản đồ tương tác với thông tin về gần 300 máy chiếu xạ gamma và máy gia tốc điện tử từ khắp nơi trên thế giới.
An toàn và an ninh hạt nhân
Vào tháng 11, hơn 2000 đại biểu từ 140 quốc gia và 13 tổ chức quốc tế đã tham dự Hội nghị quốc tế trực tuyến về an toàn bức xạ kéo dài hai tuần và thống nhất về 10 lĩnh vực ưu tiên chính trong bảo vệ bức xạ.
Vào đầu tháng 12, một cuộc họp của Ủy ban chuẩn bị (PrepCom) cho Hội nghị năm 2021 của Các bên tham gia Phần sửa đổi Công ước về bảo vệ thực thể vật liệu hạt nhân (Hội nghị năm 2021) đã diễn ra. Như đã nêu trong văn bản của Công ước, Hội nghị nhằm “đánh giá việc thực hiện Công ước này và tính đầy đủ của nó liên quan đến phần mở đầu, toàn bộ phần hoạt động và các phụ lục trong bối cảnh tình hình hiện tại”.
Tại cuộc họp thường niên của Diễn đàn các cơ quan pháp quy hạt nhân ở châu Phi (FNRBA), hơn 200 đại biểu đã nhất trí rằng việc tăng cường hợp tác cả trong và giữa các quốc gia ở châu Phi về vấn đề an toàn và an ninh hạt nhân là chìa khóa quản lý bền vững và chặt chẽ trên lục địa này.
Các công nghệ mới nổi đang được cung cấp cho ngành công nghiệp hạt nhân để tăng cường an toàn và nâng cao hiệu quả tại các cơ sở hạt nhân. Cụ thể, với những tiến bộ nhanh chóng của công nghệ kỹ thuật số, các thiết bị kỹ thuật số thông minh như bộ phát cảm biến thông minh, thiết bị bảo vệ điện và bộ truyền động tốc độ ngày càng được sử dụng rộng rãi tại nhiều nhà máy điện hạt nhân. Các khía cạnh an toàn của việc sử dụng các thiết bị như vậy đã được thảo luận tại một cuộc họp tại IAEA năm nay.
Năm 2020 cũng chứng kiến Trung tâm Sự cố và Khẩn cấp của IAEA (IEC) ứng phó với trường hợp khẩn cấp tại nhà máy điện hạt nhân Olkiluoto ở Phần Lan, cử phái đoàn hỗ trợ của IAEA ở Beirut và trả lời các mối quan ngại của các Quốc gia Thành viên và của công chúng liên quan đến việc phát hiện ra phóng xạ trong không khí ở Bắc Âu và những hậu quả sức khỏe có thể xảy ra do cháy rừng trong Vùng cấm gần nhà máy điện hạt nhân Chornobyl trước đây.
Quỹ An ninh Hạt nhân của IAEA đã nhận được hơn 50 triệu euro trong năm nay, số tiền hàng năm cao nhất từng nhận được.
Thanh sát
IAEA tiếp tục xác minh và giám sát việc thực hiện các cam kết liên quan đến hạt nhân của Iran theo Kế hoạch hành động toàn diện chung năm 2015 (JCPOA) và báo cáo các diễn biến hàng quý cho Hội đồng Thống đốc IAEA. Trong năm 2020, IAEA đã tương tác với Iran để làm rõ thông tin liên quan đến tính đúng đắn và đầy đủ của các tuyên bố của Iran theo Hiệp định Thanh sát và Nghị định thư bổ sung.
Sau chuyến thăm Tehran của Tổng Giám đốc vào tháng 8, IAEA đã có thể tiến hành tiếp cận bổ sung hai địa điểm ở Iran mà không được khai báo cho Cơ quan.
IAEA tiếp tục giám sát chương trình hạt nhân của Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên, sử dụng nguồn thông tin mở và hình ảnh vệ tinh. IAEA vẫn sẵn sàng đóng một vai trò thiết yếu trong việc xác minh chương trình hạt nhân của nước này, nếu một thỏa thuận chính trị đạt được giữa các nước liên quan.
Một sáng kiến mới, Sáng kiến xây dựng năng lực toàn diện của IAEA cho SSAC và SRA (COMPASS), được đưa ra tại Đại hội đồng lần thứ 64 của IAEA sẽ giúp tăng cường hơn nữa hỗ trợ các Quốc gia trong việc kiểm toán và kiểm soát vật liệu hạt nhân, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho công việc xác minh hạt nhân của IAEA.
Ông Grossi đã kêu gọi 31 quốc gia vẫn tham gia hiệp định thanh sát hạt nhân kiểu cũ đồng ý với các biện pháp xác minh chặt chẽ hơn như một phần trong nỗ lực tăng cường hơn nữa chế độ kiểm tra không phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu.
Vào tháng 1, các nhà công nghệ từ khắp nơi trên thế giới đã tụ họp tại Hội thảo Công nghệ mới nổi ở Viên, để thảo luận về các cơ hội kết hợp trí tuệ nhân tạo (artificial intelligence) và học máy (machine learning) vào giám sát vật liệu hạt nhân và phân tích liên quan, đồng thời cải tiến hình ảnh để hỗ trợ việc giải thích và truyền đạt thông tin xác minh hạt nhân.
IAEA luôn tìm kiếm các công nghệ mới với các ứng dụng khả thi cho các biện pháp thanh sát. Vào tháng 7, IAEA đã đưa ra Lời bày tỏ sự quan tâm đối với các đề xuất và ý tưởng mới nhằm cải thiện “Dấu niêm phong”, một phần quan trọng trong bộ công cụ của các thanh sát viên hạt nhân của IAEA.
TTĐT, Cục ATBXHN
Tin bài khác
Thống kê truy cập
Online: 24
Số lượt truy cập: 10302226
Lên đầu trang
 |